توضیحات

نقش خشتی بختیاری در قالی ایران

نقش‌های رایج در قالی‌های بختیاری تنوعی کم‌نظیر از نظم، روایت و ساختار دارند.
در میان آن‌ها، ساختار خشتی یکی از مشخص‌ترین فرم‌هاست که سطح قالی را به مربع‌های منظم تقسیم می‌کند و هر مربع حاوی یک نقش مستقل است.
این قالب‌بندی، شاخص‌ترین فرم بصری در بسیاری از قالی‌های بافته‌شده توسط ایل بختیاری است.

ویژگی‌های بصری:

• تقسیم کامل زمینه به مربع‌های منظم

• استفاده از نقوش متنوع: درخت، حیوان، پرنده، گل، گلدان

• تقارن نسبی در چیدمان خشت‌ها

• رنگ‌های رایج: قرمز لاکی، سرمه‌ای، سفید، زیتونی

• ساختاری غیرمرکزی، با تأکید بر تکرار تنوع

📌 این الگوی خشت‌بندی باعث می‌شود قالی بختیاری نوعی روایت تصویری داشته باشد، نه صرفاً تکرار نقشی واحد.

🧵 محل بافت

فرش‌های بختیاری با ساختار خشتی معمولاً در نواحی زیر تولید می‌شوند:

• چهارمحال‌وبختیاری

• دورود، الیگودرز، شلال

• مناطق غربی اصفهان

• گاه در کارگاه‌های ثابت با رنگ طبیعی و گره متقارن

🔍 واژه‌شناسی

ویژگی های فرش خشتی یا قاب قابی چیست؟

هر خشت یا هر قاب نشانه ای از یک حوض یا یک باغ مقدس است از این رو درون هر قاب با یک یا چند اِلمان مقدس یا با ارزش جای گرفته و بافته می شود.

بنابراین می توان نقوش خشتی را باغ های مقدس پر از نماد عناصر مقدس برای نیاکان و پیشینیان دانست و هر یک از این فرش ها را به صورت جداگانه به عنوان مجموعه ای از سمبل های ارزشمند بررسی تاریخی کرد. از ویژگی ها و مشخصات طرح خشتی فرش می توان به چند مورد زیر اشاره کرد:

1. قاب‌ها در طرح خشتی به صورت منظم بافته می‌شوند.
2. نقش سرو یکی از نقش‌های رایج در طرح خشتی است. سرو نمادی از سرسبزی و جاودانگی است. این طرح برگرفته از سروهای نگاره‌های تخت جمشید است.
3. در کنار نقش‌های اصلی، گل و برگ الوان هم بافته می‌شود.
4. در اطراف قاب‌ها معمولا شاخه و سربند‎هایی زرد رنگ هم دیده می‌شود.
5. نقش و نگارهای بافته شده معمولا شامل نقوش هندسی، طرح درخت گل، مرغ و خاتم کاری‌ هستند.
6. یکی دیگر از انواع طرح قابی، طرح شطرنجی یا سیاه، سفید است.
7. هر خانه از طرح فرش با خشت مجاور خود متفاوت است.
8. از بیشترین اِلمان هایی که درون قاب این کتیبه ها نقش می بندند می توان به گل ،بته،سرو، مرغ ، شکار ،گلدان و … اشاره کرد که هر کدام از این نماد ها معنا و ارزش اسطوره ای در تاریخ ایران باستان دارند.

معروف ترین طرح های قاب خشتی،قاب بختیاری و قاب قرآنی هستند.

طرح خشتی در فرش های ماشینی و دستباف طوری ست که هر خانه از متن فرش با خشت مجاور خود متفاوت است.

از بیشترین اِلمان هایی که درون قاب این کتبه ها نقش می بندند می توان به گل ،بته،سرو، مرغ ، شکار ،گلدان و … اشاره کرد که هر کدام از این نماد ها معنا و ارزش اسطوره ای در تاریخ ایران باستان دارند.

📚 نمادشناسی

قالی بختیاری با طرح خشتی معمولاً شامل این نمادهاست:

• درخت زندگی: پیوستگی نسل و طبیعت

• پرندگان: صلح، نیکی

• حیوانات خانگی یا نمادین

• گلدان و گل: باروری، زیبایی

• محراب یا طاق‌نما: نشانه‌ی درون‌گرایی و خانه

📌 تعدد این نمادها در ساختاری منظم، هویت فرش بختیاری را متمایز می‌کند.

قالی بختیاری با ساختار خشتی، نمونه‌ای روشن از ترکیب نظم و روایت تصویری است.
هر خشت به‌تنهایی معنا دارد، اما در کنار دیگر خشت‌ها یک کلیت منظم و زنده را شکل می‌دهد.
قالی بختیاری نه‌تنها بخشی از هویت بصری ایل بختیاری است، بلکه جایگاهی تثبیت‌شده در فرشبافی ایرانی دارد.

🖋️ نوشته‌شده برای برند ال هالی
📍 با تکیه بر تصاویر، منابع و زبان مستند | elhaly.com