توضیحات
بررسی مستند نقش محرمات در بافت ایران
نقش محرمات یکی از ساختارهای راه‌راه در تاریخ بافندگی ایران است.
این نقش در گذشته بیشتر در پارچه‌ها دیده می‌شده و به مرور وارد بافت‌های فرش، ترمه و سفال شده است.
شواهد تاریخی نشان می‌دهند که این فرم در مناطق شمال ایران، از جمله مازندران و طبرستان، ریشه دارد و به احتمال زیاد از دوره ساسانی به بعد باقی مانده است.
ویژگی‌های بصری:
-
ساختار افقی و نوارهای موازی
-
بدون عنصر مرکزی یا گره متقارن
-
تضاد رنگ در نوارها (معمولاً تیره و روشن)
-
فاقد فرم گُلی یا شعاعی
-
شباهت ظاهری به برخی نقوش مانند «عالم‌غوشار»، اما بدون ساختار دایره‌محور
🔍 واژه‌شناسی
| واژه | معنا | تحلیل |
|---|---|---|
| محرمات (moharramāt) | راه‌راه، گاهی مرتبط با عزاداری | برگرفته از ترکیب پارچه‌های سبز و سیاه |
| مهرمت (mahramat) | اصطلاح در کشمیر برای پارچه‌های راه‌راه ترمه‌ای | احتمالاً با ریشه پهلوی یا سانسکریت |
| مُحَرَّمات | به‌معنای ممنوع یا حریم‌دار | ریشه عربی |
کاربرد اصطلاح «محرمات» در صنایع دستی ایران سابقه طولانی در پارچه‌بافی، ترمه، پوشاک و سفال دارد.
🧭 منابع تاریخی
-
پارچه‌هایی با فرم راه‌راه از قرون ۴ و ۵ هجری در طبرستان و مازندران
-
سفال‌های لعاب‌دار با همین نقش از آمل و ساوه تا قرن ۶ هجری
-
نسخه مصور قابوس‌نامه: در ۱۰۹ مینیاتور، بیش از دو سوم پوشش‌ها و پرده‌ها دارای نقش محرمات پهن هستند
-
سنت‌های تصویری این نقش مرتبط با تولیدات سفال و نساجی مناطق حاشیه خزر در دوران اسلامی و پساساسانی است
📌 این موارد نشان می‌دهند که نقش محرمات قدمتی بسیار بیشتر از نقوش متأخر فرش دارد.
🧵 ورود به فرشبافی
-
در دوره صفویه، این نقش در زربفت و ترمه کرمان مجدداً استفاده شد
-
بعد از آن، وارد قالیبافی فارس، فراهان، کردستان، درخش، و قفقاز شد
-
قدیمی‌ترین فرش‌های موجود با نقش محرمات قدمتی حداکثر ۲۵۰ ساله دارند
-
با توجه به پیشینه، این مدت برای ریشه‌یابی نقش کافی نیست
📌 موقعیت در فرشبافی ترکمن
-
استفاده از نقش محرمات در بافته‌های ترکمن بسیار محدود است
-
ساختار افقی، بدون فرم گُلی و بدون تکرار شعاعی با ترکیب سنتی گل‌های ترکمن متفاوت است
-
در بافته‌های خاص یا مناطق مرزی ممکن است به صورت استثنا ظاهر شده باشد
نقش محرمات یک ساختار راه‌راه با سابقه بسیار قدیمی در نساجی ایران است.
شکل ساده و تکرارشونده آن، برخلاف ظاهر، حامل معناهای آیینی و تاریخی است.
این نقش ابتدا در پارچه‌ها، سپس در سفال و ترمه و بعدها به صورت محدود در قالی دیده شده است.
اطلاق نام «محرمات» ممکن است ریشه در آیین عزاداری یا ساختار بصری داشته باشد، اما به‌طور قطع نشان‌دهنده یکی از قدیمی‌ترین طرح‌های بافت در هنر ایران است.
🖋️ تهیه‌شده برای برند ال هالی
📍 با استناد به متون پایه، شواهد باستان‌شناسی، تحلیل تصویری و زبان‌شناسی | elhaly.com
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.